Sprawozdanie Zarządu z działalności JSW S.A. za 2012 rok

4.1.1. Czynniki związane z działalnością i otoczeniem rynkowym Spółki

Zarządzanie ryzykiem rynkowym ma na celu ograniczenie niepożądanych wpływów zmian czynników ryzyka rynkowego na przepływy pieniężne oraz osiągane wyniki. Do najważniejszych ryzyk rynkowych oraz ryzyk związanych z prowadzoną działalnością należy zaliczyć:

Sytuacja gospodarcza na świecie

Wzrost gospodarczy determinuje sytuację na rynku węgla, koksu i stali. Nierównomierny poziom światowego PKB, globalne spowolnienie gospodarcze, w szczególności w Europie, gdzie dodatkowym obciążeniem dla zwalczania kryzysu były i wciąż są problemy finansowe w strefie euro, głównie w Grecji, Hiszpanii i Portugalii, spowodowały ograniczenie w produkcji stali. Spadek produkcji stali w krajach Unii Europejskiej w 2012 roku w stosunku do roku ubiegłego wynosił 4,7%. Konsekwencją tej sytuacji było zmniejszenie zapotrzebowania na surowce do produkcji stali i koksu, tj. odpowiednio koksu i węgla koksowego. Zmniejszenie konsumpcji koksu przez przemysł stalowy oparty o wielkie piece spowodował, że rok 2012 był bardzo trudny dla koksownictwa. W Europie wyłączonych było 20 spośród 74 wielkich pieców, a wykorzystanie mocy produkcyjnych wynosiło tylko ok. 75%.

Nadpodaż węgla i koksu na rynku Unii Europejskiej

W ostatniej dekadzie, rosnący globalny rynek węgla oraz wzrastające zapotrzebowanie na węgiel na całym świecie przyciągały nowych inwestorów do przemysłu węglowego. Powstało wiele nowych kopalń oraz rozbudowano już istniejące w innych krajach, przyczyniając się do zwiększania mocy produkcyjnych na całym świecie. Światowa produkcja węgla wzrasta niezwykle dynamicznie, od poziomu 4,6 mld ton w 2000 roku do 7,8 mld ton w 2011 roku. Ponadto wzrost cen węgla, jaki miał miejsce od początku 2003 roku, zachęcił nowych oraz dotychczasowych międzynarodowych producentów węgla do zwiększania swoich mocy produkcyjnych.

Nadpodaż węgla i jednocześnie koksu na rynkach światowych lub na rynku krajowym może spowodować znaczny spadek cen węgla i koksu i mieć istotny niekorzystny wpływ na działalność, wyniki oraz sytuację finansową Spółki.

W dobie utrzymującego się spowolnienia gospodarczego, skutkującego szukaniem nowych rynków zbytu, obniżaniem ceny surowca, czy też lokowaniem zapasów węgla czy koksu na składowiskach, w 2012 roku ryzyko to dotknęło JSW S.A. w dosyć istotny sposób. Zapasy węgla w 2012 roku wzrosły o 772,8 tys. ton, pomimo ok. 2% wzrostu sprzedaży węgla w stosunku do roku 2011.

Jednocześnie spadek produkcji stali w krajach Unii Europejskiej również wpłynął na zmniejszenie sprzedaży koksu. Spadek zapotrzebowania na koks na rynku europejskim zauważalny był w szczególności w IV kwartale 2012 r., kiedy produkcja stali była niższa, a producenci stali wstrzymywali zakupy w oczekiwaniu na zachowanie rynku po spodziewanym dostosowaniu się Chin do zaleceń Światowej Organizacji Handlu w zakresie zniesienia ograniczeń handlu surowcami. Skutkiem sytuacji rynkowej było obniżenie stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych koksowni oraz wzrost poziomu zapasów koksu.

Sprzedaż na rzecz stosunkowo niewielkiej liczby głównych klientów z Unii Europejskiej i znacząca dekoniunktura w gospodarce europejskiej, spadek zużycia węgla przez odbiorców Spółki z tego regionu lub brak możliwości wyegzekwowania płatności od nich

Znacząca dekoniunktura w gospodarce europejskiej, w szczególności w branży stalowej i koksowniczej, może mieć istotny, niekorzystny wpływ na działalność, jej wyniki i sytuację finansową Spółki. Dodatkowo, jeżeli jeden lub większa liczba największych odbiorców Spółki zmniejszy wolumen kupowanego węgla lub koksu, czy nie przedłuży umów dostawy, może to mieć istotny, niekorzystny wpływ na działalność, wyniki i sytuację finansową Spółki. Ponadto, terminowe płatności zależą od wielu czynników znajdujących się poza kontrolą Spółki.

W 2012 roku udział przychodów ze sprzedaży węgla koksowego dla pięciu jego odbiorców wyniósł 88,7% (w 2011 roku: 89,4%) łącznych przychodów ze sprzedaży węgla koksowego, natomiast udział dla pięciu odbiorców węgla do celów energetycznych wyniósł 82,1% (w 2011 roku: 80,6%) łącznych przychodów ze sprzedaży węgla do celów energetycznych wyprodukowanego w Spółce.

Udział przychodów ze sprzedaży koksu i węglopochodnych dla pięciu jego odbiorców wyniósł 68,1% łącznych przychodów z ich sprzedaży.

Spadek lub zmienność cen węgla i koksu

Głównym czynnikiem wpływającym na krajowe i międzynarodowe ceny węgla i koksu jest ogólny popyt i podaż na te produkty. Popyt na węgiel koksowy i koks może podlegać wpływom globalnych cyklów gospodarczych, wydarzeń politycznych, siły wyższej i jest uzależniony od poziomu zapotrzebowania ze strony branży metalurgicznej i koksowniczej. Wahania cen wywierają bezpośredni wpływ na wyniki operacyjne i finansowe Spółki.

Spółka doświadczała w przeszłości istotnych wahań cen węgla koksowego czy też koksu i jest przekonana, że istnieje prawdopodobieństwo występowania takich wahań także w przyszłości.

Spowolnienie gospodarcze na świecie miało swoje odbicie w drastycznym spadku cen benchmarkowych węgla koksowego hard, gdzie cena sukcesywnie spadała z poziomu 330 USD/t w II kwartale 2011 r. do 170 USD/t w IV kwartale 2012 r.
(-160 USD/t; -48,5%). Spółka, w przeważającej części producent węgla hard, także dotkliwie odczuła tę obniżkę, uzyskując w rezultacie średnią cenę sprzedaży węgla w 2012 roku niższą o 15,8% w porównaniu do 2011 roku.

Natomiast uzyskana średnia cena koksu na bazie FCA w 2012 roku była niższa o 19,7% w stosunku do 2011 roku. Trendy cenowe i skala spadku cen uzyskanych w JSW S.A. były porównywalne z notowaniami cen koksu na rynku europejskim (według Coke Market Report).

Ryzyka operacyjne, które mogą spowodować spadek produkcji lub wzrost kosztów

Poziom wydobycia węgla przez Spółkę podlega uwarunkowaniom operacyjnym i zdarzeniom będącym poza jej kontrolą, które mogą zakłócić jej działalność i wpłynąć na wysokość produkcji poszczególnych kopalń w różnych okresach. Działalność wydobywcza Spółki podlega przede wszystkim wpływowi uwarunkowań górniczych, które obejmują m.in.:

• trudne warunki geologiczne, takie jak zaburzenia ciągłości złóż charakteryzujących się zmiennością i nieregularnością, które mogą ograniczyć efektywność eksploatacji parcel ścianowych w zakresie większym niż przewidywano;

• wyższy od wielkości prognozowanych poziom zagrożeń naturalnych, który może zmniejszyć możliwości wydobywcze poszczególnych ścian wydobywczych;

• wypadki w kopalniach, pożary, wybuchy i zapalenia metanu, wybuchy pyłu węglowego, wyrzuty metanu i skał oraz opady i obwały skał;

• awarie maszyn i urządzeń służących do wydobycia i procesów przeróbczych.

Pomimo, iż Spółka zrealizowała wiele działań zwiększających bezpieczeństwo, ryzyka te mogą wzrosnąć w szczególności, w związku ze wzrostem głębokości eksploatacji w kopalniach Spółki.

Ponadto, do zdarzeń i uwarunkowań, które mogą mieć wpływ na wielkość produkcji oraz w szczególności na wzrost kosztów należy zaliczyć zmiany przepisów prawnych dotyczących branży węglowej.

Od 1 stycznia 2012 r. obowiązuje nowa ustawa Prawo geologiczne i górnicze. Aktualnie trwają prace nad przepisami wykonawczymi do tej ustawy. Spodziewane jest zaostrzenie przepisów regulujących kwestie wydobycia węgla w warunkach występowania zagrożeń naturalnych. Spółka podjęła, co prawda, działania wyprzedzające mające na celu umożliwienie osiągnięcia zakładanego poziomu wydobycia, jednakże do chwili ukazania się ostatecznej treści przepisów trudno ocenić, jaki będą one miały wpływ na zdolności wydobywcze kopalń Spółki i koszty wydobycia.

Ilość i jakość węgla wydobywanego przez Spółkę mogą być niższe, niż oczekiwane przez odbiorców

Szacunki dotyczące zasobów węgla w sposób nieunikniony zawierają określony poziom niepewności i zależą w pewnym stopniu od przyjętych kryteriów geologicznych, cen węgla, założeń dotyczących kosztów oraz danych statystycznych, które mogą się ostatecznie okazać niedokładne. W rezultacie szacunki dotyczące zasobów węgla są regularnie weryfikowane w oparciu o przebieg bieżącej produkcji lub inne nowe informacje, w związku z czym należy oczekiwać, że będą ulegać zmianie. Jeżeli faktyczne zasoby Spółki okażą się niższe od obecnych szacunków, może to niekorzystnie wpłynąć na działalność, wyniki działalności i sytuację finansową Spółki.

Zdolność do eksploatacji istniejących zasobów, ich pozyskiwania i zagospodarowywania ekonomicznie atrakcyjnych zasobów węgla po konkurencyjnym koszcie

Zasoby mogą nie być dostępne, kiedy będą potrzebne, lub jeżeli będą dostępne, ich wydobycie po koszcie w danym czasie konkurencyjnym może nie być możliwe. Spółka może nie być w stanie dokładnie ocenić budowy geologicznej złóż w rejonach perspektywicznych, co może niekorzystnie wpłynąć na jej rentowność i sytuację finansową, jeżeli ocena ta okaże się błędna. Ponadto, planowane przez Spółkę projekty inwestycyjne, akwizycyjne i poszukiwawcze mogą nie zapewnić dodatkowych istotnych zasobów lub eksploatacja takich zasobów może nie być rentowna.

Brak możliwości realizacji przez Spółkę projektów rozwojowych lub opóźnienia w ich realizacji

Ponieważ posiadane przez Spółkę zasoby węgla ulegają w miarę ich eksploatacji wyczerpywaniu, zdolność Spółki do osiągania planowanego poziomu produkcji w długim okresie zależy po części od jej zdolności do pozyskania i eksploatacji nowych zasobów węgla nadającego się do wydobycia z ekonomicznego punktu widzenia, a także zdolności do rozwijania nowej i poszerzania bieżącej działalności wydobywczej. Zdolność Spółki do pozyskania dalszych zasobów w przyszłości może być ograniczona wieloma czynnikami, nad którymi Spółka nie sprawuje kontroli. Niemożność ukończenia przez Spółkę projektów inwestycyjnych zgodnie z planem może mieć istotny niekorzystny wpływ na jej rozwój, działalność, jej wyniki i sytuację finansową Spółki.

Powodzenie integracji nowo przejętych spółek w ramach Grupy

Wszelkie realizowane przejęcia, wspólne przedsięwzięcia typu joint venture czy inwestycje w pakiety mniejszościowe mogą wiązać się ze znaczącymi inwestycjami kapitałowymi, nową emisją akcji lub zaciągnięciem znacznych zobowiązań. W konsekwencji realizacja takich przedsięwzięć może skutkować powstaniem szeregu dodatkowych niekorzystnych okoliczności, w tym problemami ze skuteczną integracją działalności, zwiększonymi kosztami operacyjnymi, narażeniem na nieoczekiwaną odpowiedzialność oraz trudnościami w realizacji prognozowanych poziomów wydajności, synergii i oszczędności kosztowych. Każda z kwestii omówionych powyżej może mieć niekorzystny, znaczący wpływ na wyniki i sytuację finansową.

Relacje z pracownikami mogą niekorzystnie wpłynąć na działalność JSW S.A.

W sektorze górnictwa węgla kamiennego związki zawodowe odgrywają ważną rolę w kształtowaniu polityki płacowej wpływając często, poprzez działania protestacyjne, na renegocjację polityki płacowej.

Silna pozycja związków zawodowych stwarza sytuację, w której istnieje ryzyko wzrostu kosztów wynagrodzeń powstałych w ramach wynegocjowanych porozumień płacowych, co w konsekwencji może negatywnie wpłynąć na wyniki finansowe osiągane przez Spółkę. Niepowodzenie Spółki w utrzymaniu odpowiednich relacji pracowniczych może mieć istotny, niekorzystny wpływ na perspektywy działalności, wyniki i sytuację finansową Spółki.

Według stanu na dzień sporządzenia niniejszego sprawozdania w Spółce funkcjonowało 38 Zakładowych Organizacji Związków Zawodowych. Łączna liczba członków związków zawodowych z uwagi na fakt, że pracownik może należeć do kilku związków, przekracza liczbę pracowników zatrudnionych w JSW S.A. i wynosi na dzień 31 grudnia 2012 r. 27 068 co oznacza, że „uzwiązkowienie” w JSW S.A. wynosi 119,4%.

Spółka ma na celu wypracowanie ze Stroną Społeczną Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy („ZUZP”) dla pracowników JSW S.A. i Regulaminu Pracy. Podczas rokowań nad ZUZP i konsultacji w sprawie Regulaminu Pracy związki zawodowe nie zaakceptowały propozycji zawartych w projekcie ZUZP i projekcie Regulaminu Pracy przedstawionym przez Zarząd. Spółka zamierza kontynuować rokowania nad ZUZP dla pracowników JSW S.A. i konsultacje w sprawie Regulaminu Pracy.

Spółka rozważa wprowadzenie elastycznej organizacji czasu pracy, która to umożliwiałaby realizację zadań produkcyjnych kopalń do sześciu dni w tygodniu, w zależności od potrzeb odpowiednich kopalń. Wymaga to akceptacji ze strony związków zawodowych i zatrudnienia dodatkowych pracowników. Podczas rokowań związki zawodowe nie wyraziły zgody na zaproponowane przez Zarząd rozwiązanie, aby przy pięciodniowym tygodniu pracy pracowników kopalnie realizowały zadania produkcyjne przez sześć dni w tygodniu.

Spory zbiorowe z pracownikami mogą powodować zakłócenia w działalności Spółki

W sektorze górnictwa węgla kamiennego związki zawodowe zajmują znaczącą pozycję, której przejawem jest między innymi możliwość prowadzenia działań protestacyjnych, w tym sporów zbiorowych. Pozycja związków zawodowych jest szczególnie silna ze względu na wielkość zatrudnienia w sektorze oraz jego strategiczny wpływ na funkcjonowanie gospodarki. Ponadto, oczekiwania związków zawodowych bazują na warunkach uzyskanych przez pracowników innych prywatyzowanych przedsiębiorstw.

W ciągu ostatniego roku obrotowego w Spółce wystąpiły dwa spory zbiorowe, które zostały opisane w Punkcie 4.6 niniejszego sprawozdania.

Pomimo porozumienia podpisanego z Międzyzwiązkowym Komitetem Protestacyjno-Strajkowym w sprawie wzrostu stawek płac zasadniczych w 2012 roku o 3,4% oraz przyjęciem sposobu kształtowania wzrostu wynagrodzeń pracowników w JSW S.A. w latach 2013-2015 nie można wykluczyć, że w przyszłości będą miały miejsce spory zbiorowe. Ewentualne akcje protestacyjne lub strajki organizowane przez funkcjonujące w Spółce związki zawodowe mogą mieć wpływ na zmiany w polityce lub procedurach JSW S.A., które z kolei mogą mieć istotny negatywny wpływ na perspektywy działalności, wyniki i sytuację finansową JSW S.A.

Zdolność do utrzymania oraz pozyskiwania doświadczonej i wykwalifikowanej kadry kierowniczej

Zdolność Spółki do efektywnego prowadzenia działalności może pogorszyć się, jeżeli Spółka utraci obecnych członków kadry kierowniczej, a nie pozyska nowych. Utrzymanie przez Spółkę pozycji konkurencyjnej i realizacja strategii biznesowej zależą od jej zdolności do utrzymania oraz pozyskiwania doświadczonej i wykwalifikowanej kadry kierowniczej. Kadra kierownicza Spółki posiada średnio pomiędzy 10 a 20 lat doświadczenia zawodowego w branży węglowej. Jeżeli konkurenci Spółki zaoferują korzystniejsze warunki zatrudnienia, Spółka może stracić część swojej kadry kierowniczej. Jeżeli Spółka nie będzie w stanie pozyskać, przeszkolić i utrzymać wykwalifikowanych menedżerów, może nie być w stanie skutecznie zarządzać swoim wzrostem i efektywnie konkurować w europejskiej branży węglowej, co może niekorzystnie wpłynąć na działalność, jej wyniki i sytuację finansową.

Wahania kursu złotego i innych walut w stosunku do EUR i USD

Podstawowe produkty JSW S.A. są zazwyczaj wyceniane w PLN, EUR, USD i CZK, a koszty działalności JSW S.A., w tym koszty świadczeń na rzecz pracowników, zużycia materiałów i energii oraz usług obcych, są w zdecydowanej większości ponoszone w PLN. Pozostałe koszty oraz wydatki na zakupy inwestycyjne są ponoszone w PLN, EUR i w USD. Ze względu na strukturę przychodów ze sprzedaży i kosztów JSW S.A., umocnienie złotego w stosunku do EUR lub USD może prowadzić do spadku przychodów Spółki i w konsekwencji może doprowadzić do spadku wyniku operacyjnego. Według danych publikowanych przez NBP, złoty umocnił się wobec EUR na koniec 2012 roku w stosunku do początku roku o ok. 8,4%, natomiast do USD o ok. 10,0%. W związku z powyższym, wahania PLN wobec EUR lub USD mogą wpływać na działalność Spółki, jej sytuację finansową i wyniki działalności. Celem nadrzędnym polityki zarządzania ryzykiem walutowym Spółki jest ograniczenie do minimum ryzyka kursowego wynikającego z ekspozycji walutowej Spółki, które wynika z zagrożenia wysokości przyszłych przepływów pieniężnych oraz wyniku finansowego na skutek zmiany ceny instrumentu bazowego.

Spółka jest narażona na znaczące ryzyko zmiany kursów walut związane z prowadzoną sprzedażą produktów na rynki krajowe i zagraniczne. W ramach eliminowania ryzyka kursowego JSW S.A. w 2012 roku zawierała transakcje Fx Forward. Spółka dokonuje również w niewielkim stopniu zakupów materiałów, usług lub dóbr inwestycyjnych w walutach obcych. Spółka dokonuje również zakupów indeksowanych w walutach obcych. Sprzyja to w sposób naturalny ograniczeniu ryzyka zmiany kursów walut wynikającego z transakcji sprzedaży produktów.

Potencjalny wpływ wzrostu oraz spadku kursu EUR/PLN na zysk netto zaprezentowano w Nocie 3.1 Sprawozdania finansowego Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2012 roku. Zmiany kursów innych walut niż EUR nie wpływają w istotny sposób na zysk netto Spółki.

Ryzyko zmiany przepływów pieniężnych w wyniku zmian stóp procentowych

Spółka narażona jest na ryzyko zmiany przepływów pieniężnych wywołane zmianami stóp procentowych. Ryzyko to związane jest przede wszystkim z potencjalnym spadkiem dochodów z tytułu lokat bankowych i udzielonych pożyczek, dla których odsetki liczone są według zmiennych stóp procentowych oraz wzrostem oprocentowania kredytu w przypadku wykorzystania dostępnej linii kredytowej. W 2012 roku JSW S.A. nie korzystała z finansowania zewnętrznego, posiadała natomiast wolne środki pieniężne, które były inwestowane w aktywa finansowe oprocentowane według zmiennej i stałej stopy procentowej. Ryzyko zmiany przepływów pieniężnych związane jest zatem ze zmianą stóp procentowych od posiadanych środków pieniężnych.

Spółka nie wykorzystuje instrumentów pochodnych w celu zabezpieczania się przed ryzykiem zmiany stóp procentowych. Natomiast w 2012 roku, w celu minimalizacji negatywnego wpływu obniżki stóp procentowych na wyniki Spółki, zostały podjęte działania zmierzające do utrzymania dochodów z lokat terminowych, tj. przed zapowiadaną obniżką stóp zostały zawarte lokaty o terminie zapadalności dłuższym niż 3 m-ce, z możliwością zerwania bez utraty odsetek.

Kwestie związane ze społecznościami lokalnymi

Realizacja działalności gospodarczej Spółki może prowadzić do powstania kwestii spornych związanych ze społecznościami lokalnymi wokół obszarów, na których Spółka prowadzi lub zamierza prowadzić działalność. Kwestie te mogą z kolei prowadzić do protestów tych społeczności oraz roszczeń osób trzecich. Niemożność pomyślnego rozwiązania kwestii związanych ze społecznościami lokalnymi w przyszłości może mieć istotny niekorzystny wpływ na działalność, sytuację finansową oraz wyniki działalności Spółki.