Sprawozdanie Zarządu z działalności JSW S.A. za 2012 rok

4.4. Zagadnienia dotyczące środowiska naturalnego

W 2012 roku JSW S.A. kontynuowała prowadzone z poszanowaniem określonych prawem warunków środowiskowych działania na rzecz ochrony środowiska, uwzględniając potrzeby lokalnych interesariuszy oraz społeczności lokalnej. Dbałość o środowisko naturalne rozumiana przez JSW S.A. jako Społeczna Odpowiedzialność Biznesu wobec społeczności lokalnej, a nie tylko jako wypełnienie obowiązków wynikających ze stosowania prawa, znalazła swój wyraz w opracowanej w 2012 roku Strategii Społecznej Odpowiedzialności Biznesu w JSW S.A. na lata 2013-2015 („CSR”), gdzie świadomość ekologiczna stanowi jedną z głównych wartości, którymi kieruje się Spółka.

Zaangażowanie w ochronę środowiska naturalnego, które jest głównym elementem strategii zrównoważonego rozwoju firmy, regulowane jest przez rygorystyczne zasady ujęte w strategii środowiskowej JSW S.A. oraz przez zasady wdrożonego w 2005 roku Systemu Zarządzania Środowiskowego według standardu ISO 14001.

Odpowiedzialność Spółki za środowisko naturalne odzwierciedlają działania minimalizujące negatywne oddziaływanie prowadzonej działalności na środowisko, w tym spełniające wymagania ochrony środowiska wynikające z najlepszych dostępnych technik („BAT”), a ich wykonanie umożliwia osiągnięcie wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości. Realizując dobre praktyki w tym obszarze, Spółka prowadzi działania ukierunkowane na dokonywanie stałego nadzoru i monitoringu oraz dbałość o jak najmniejszą skalę zanieczyszczeń emitowanych do środowiska, a także podejmowanie wszelkich kroków w celu optymalnego gospodarowania przestrzenią i zasobami środowiska naturalnego.

W 2012 roku JSW S.A. w dalszym ciągu urzeczywistniała w swoich działaniach zasady przyjęte w strategii środowiskowej, zwiększając swoją odpowiedzialność za środowisko naturalne i otoczenie społeczne, a tym samym dając dowód swego przekonania o wadze świadomego zarządzania opartego na zasadach zrównoważonego rozwoju. W tym celu realizowane były wyznaczone zadania służące ochronie środowiska w zakresie:

• ochrony wód przed zasoleniem,
• racjonalnej gospodarki odpadami,
• ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do powietrza,
• minimalizowania oddziaływania eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu,
• edukacji ekologicznej wśród pracowników.

Ochrona wód przed zasoleniem

Główne kierunki działań w celu ochrony wód powierzchniowych przed zasoleniem dotyczyły:

• ograniczenia ilości i ładunku zasolonych wód dołowych odprowadzanych do cieków powierzchniowych poprzez segregację wód z odwadniania kopalń i ich maksymalne wykorzystanie do:
  • celów technologicznych kopalń (np. w zakładach mechanicznej przeróbki węgla),
  • sporządzania (wraz z odpadami poflotacyjnymi i odpadami elektrownianymi) mieszanin stosowanych w zrobach na dole kopalń w prewencji pożarowej i likwidacji zbędnych wyrobisk. W 2012 roku wykorzystano 362,1 tys. m3 wód z odwadniania kopalń,
• dozowania niewykorzystanych wód z odwadniania kopalń: Borynia-Zofiówka, Jas-Mos, Krupiński i Pniówek do rzeki Odry z wykorzystaniem metody hydrotechnicznej ochrony wód, tj. systemu retencyjno-dozującego Olza, eksploatowanego przez PGWiR. W 2012 roku systemem Olza odprowadzono 6 104,3 tys. m3 wód z odwadniania kopalń JSW S.A.,
• doskonalenia systemu retencyjno-dozującego Olza poprzez kontynuowanie prac modernizacyjno-remontowych oraz uzyskanie niezbędnej pojemności retencyjnej osadników,
• odsalanie wód z odwadniania kopalni Budryk w Zakładzie Odsalania Dębieńsko, którego efektem jest brak oddziaływania na środowisko.

Racjonalna gospodarka odpadami

Nadrzędnym celem racjonalnej gospodarki odpadami jest zapobieganie powstawaniu odpadów oraz ograniczenie ich niekorzystnego wpływu na środowisko, życie i zdrowie ludzi przy uwzględnieniu najlepszych dostępnych technik.

W 2012 roku w dalszym ciągu realizowane były założenia zatwierdzonej w lipcu 2008 r. Strategii gospodarki odpadami poprodukcyjnymi – górniczymi w Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A., której głównym celem jest ograniczenie i zminimalizowanie negatywnego oddziaływania wytwarzanych odpadów wydobywczych na środowisko naturalne oraz zwiększenie przychodów poprzez racjonalne gospodarowanie nimi. Do najważniejszych strategicznych kierunków działań Spółki w tym zakresie należą:

• ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów,
• zwiększenie wykorzystania odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych,
• produkcja i sprzedaż kruszyw produkowanych z odpadów,
• sprzedaż odpadów w postaci nieprzetworzonej,
• odzysk węgla z odpadów,
• zagospodarowanie odpadów w obiektach gospodarki odpadami wydobywczymi na powierzchni.

W 2012 roku w kopalniach JSW S.A. wytworzono łącznie 10 425,5 tys. Mg odpadów wydobywczych zaliczanych do odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Zwiększenie wykorzystania odpadów wydobywczych w podziemnych wyrobiskach górniczych realizowane było poprzez systematyczną rozbudowę i modernizację instalacji do zatłaczania odpadów. W 2012 roku ok. 165,8 tys. Mg odpadów wydobywczych wykorzystanych zostało wraz z odpadami elektrownianymi oraz wodą zasoloną do wypełniania i doszczelniania zrobów ścian zwałowych w celach zwalczania zagrożenia pożarowego i metanowego oraz likwidacji zbędnych wyrobisk. Ze względu na występujące w miesiącach letnich niedobory podaży odpadów z elektrowni w stosunku do możliwości i potrzeb występujących na kopalniach, prowadzone były działania ukierunkowane na zagospodarowanie pod ziemią razem z odpadami z elektrowni oprócz odpadów poflotacyjnych także kruszonego kamienia z zakładu przeróbczego. Optymalne wykorzystanie wytwarzanych odpadów wydobywczych w budownictwie drogowym i komunikacyjnym, do prac inżynieryjno - budowlanych oraz hydrotechnicznych prowadzone było poprzez intensyfikację działań w zakresie produkcji kruszyw w instalacjach zakładów przeróbczych kopalń i ich sprzedaży. Produkcja kruszyw prowadzona była zgodnie z uzyskaną aprobatą techniczną Instytutu Badawczego Dróg i Mostów w Warszawie dla wyrobu budowlanego o nazwie Kruszywo skalne górnicze JSW. Odpady poddawane były procesowi odzysku w instalacjach Zakładów Przeróbki Mechanicznej Węgla poszczególnych kopalń na podstawie posiadanych przez kopalnie decyzji. W 2012 roku sprzedano ok. 160,1 tys. Mg kruszyw.

W 2012 roku JSW S.A. rozpoczęła działania i współpracę z partnerami posiadającymi doświadczenie oraz odpowiednie zaplecze techniczno-ekonomiczne w zakresie budowy zakładów odzysku węgla i kruszywa na obiektach gospodarki odpadami wydobywczymi kopalni Krupiński i kopalni Budryk. Decyzja o budowie i eksploatacji instalacji podjęta zostanie po wykonaniu badań oraz opracowaniu studium wykonalności i analizy opłacalności ekonomiczno-finansowej.

Na wszystkich obiektach gospodarki odpadami wydobywczymi realizowane były zadania mające na celu zabezpieczenie środowiska przed negatywnym oddziaływaniem nagromadzonych odpadów wydobywczych oraz zagospodarowanie terenów przekształconych w wyniku działalności górniczej w celu ich odnowy oraz przywrócenia walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez przypisanie im funkcji użytkowych, które w przyszłości służyć będą lokalnym społecznościom jako tereny zieleni urządzonej i lasy oraz obiekty sportowo-rekreacyjne.

Wszystkie obiekty gospodarki odpadami wydobywczymi objęte były rekultywacją techniczną i biologiczną opartą na tradycyjnych i bezglebowych metodach zazieleniania z użyciem preparatu FRISOL, gwarantujące szybkie i trwałe osiągnięcie zamierzonych efektów ekologicznych. W 2012 roku wykonano zazielenienie oraz nasadzenie drzew i krzewów na powierzchni około 5,5 ha.

W związku z koniecznością dostosowania działalności przedsiębiorstw wydobywczych do standardów ustawy o odpadach wydobywczych, wszystkie kopalnie JSW S.A. przed dniem 1 maja 2012 r. uzyskały wymagane decyzje i dostosowały system gospodarki odpadami wydobywczymi do wymogów przedmiotowej ustawy.

Pozostałe odpady wytwarzane w zakładach JSW S.A. były segregowane i magazynowane selektywnie w sposób uniemożliwiający ich negatywne oddziaływanie na środowisko i zdrowie ludzi zgodnie z posiadanymi w tym zakresie pozwoleniami. Odpady, których z przyczyn technologicznych, ekologicznych lub ekonomicznych nie udało się poddać odzyskowi lub unieszkodliwić na terenie zakładu, były systematycznie przekazywane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwianiu.

Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do powietrza

Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w JSW S.A. realizowane było poprzez maksymalne wykorzystanie energetyczne gazu z odmetanowania kopalń. W 2012 roku zwiększono udział zagospodarowania metanu z odmetanowania kopalń do produkcji energii elektrycznej i cieplnej z 71% do 87% oraz uzyskano zmniejszenie emisji metanu do atmosfery o ok. 24,1 mln m3 w stosunku do roku 2011.

Minimalizowanie oddziaływania eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu

W 2012 roku JSW S.A. uzyskała całość wydobycia z eksploatacji systemem ścianowym na zawał, co jest determinowane budową geologiczną złóż, głębokością ich występowania oraz względami ekonomicznymi. W obrębie terenów górniczych kopalń JSW S.A. naprawa obiektów kubaturowych oraz infrastruktury naziemnej i podziemnej w ramach usuwania skutków eksploatacji górniczej realizowana była poprzez:

• naprawę uszkodzonych obiektów i sieci uzbrojenia, na podstawie zawartych ugód z gestorami, w zakresie własnym lub przez kopalnie,
• zwroty kosztów zabezpieczeń dla budynków nowo realizowanych, oraz profilaktykę budowlaną, w ramach której kopalnie wykonały zabezpieczenia obiektów zwiększające ich odporność na wpływy eksploatacji górniczej,
• wykonywanie w uzgodnieniu z poszkodowanymi rektyfikacji budynków nadmiernie wychylonych,
• naprawę szkód w gruntach rolnych jak i trwałych użytkach zielonych oraz gruntach leśnych poprzez wypłatę odszkodowania za straty w plonach.

W 2012 roku w granicach terenów górniczych kopalń JSW S.A. o powierzchni 214,94 km2, zakończono naprawę 850 obiektów kosztem 87,2 mln zł. Wielkość nakładów poniesionych na likwidację szkód uzależniona jest ilości zadań wdrożonych do realizacji w oparciu o złożone wnioski poszkodowanych, obejmujące zabezpieczenie obiektów budowlanych oraz naprawę infrastruktury podziemnej i nadziemnej, likwidację podtopień i regulację cieków powierzchniowych. W ramach ograniczenia i likwidacji wpływów eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu JSW S.A. w dalszym ciągu prowadzić będzie działania profilaktyczne i naprawę szkód górniczych, które na bieżąco uzgadniane będą z lokalnymi samorządami i zainteresowanymi osobami prywatnymi.

Opłaty i sankcje z tytułu korzystania ze środowiska

Opłaty za korzystanie ze środowiska przez zakłady JSW S.A. wyniosły łącznie w okresie:

• od stycznia do grudnia 2011 r. 1 001 656,88 zł,
• od stycznia do grudnia 2012 r. 1 061 506,37 zł.

Dynamika opłat roku 2012 w stosunku do roku 2011 wyniosła: 106,0%. Wzrost opłat wynika z ustawowego podwyższenia jednostkowych stawek opłat oraz zwiększonego wydobycia węgla. Uwzględniając rodzaj oddziaływania na środowisko, w 2012 roku zakłady JSW S.A. poniosły opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza w wysokości 798 228,00 zł, co stanowi 75,2% całości opłat, oraz opłaty za pobór wód, wprowadzanie ścieków (w tym wód opadowych) do wód lub do ziemi w wysokości 263 278,37 zł, co stanowi 24,8% całości opłat.

Opłaty za wprowadzanie wód zasolonych do wód powierzchniowych wnosi PGWiR jako właściciel kolektora Olza, którym odprowadzane są wody zasolone z kopalń Borynia-Zofiówka, Jas-Mos, Krupiński i Pniówek, a dla kopalń stanowią one koszty usług świadczonych przez firmy zewnętrzne i w 2012 roku wyniosły one 4 954,6 tys. zł. W kopalni Budryk całość zasolonych wód dołowych kierowana jest do Zakładu Odsalania Dębieńsko, dlatego kopalnia nie ponosi opłat w zakresie ich odprowadzania.

W 2012 roku zakłady JSW S.A. nie posiadały prawomocnej i wymagalnej decyzji o karze za nieprzestrzeganie przepisów ochrony środowiska. We wrześniu 2012 roku Śląski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Katowicach ustalił dla kopalni Borynia-Zofiówka Ruch Zofiówka wymiar kary biegnącej w wysokości 341,28 zł/dobę za przekroczenie poziomów hałasu, emitowanego do środowiska z terenu JSW S.A. kopalni Borynia-Zofiówka Ruch Zofiówka, określonych w decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. Termin naliczania przedmiotowej kary następuje od dnia 28 czerwca 2012 r., tj. od dnia w którym stwierdzono przekroczenie. W związku z tym, że kopalnia wniosła odwołanie z zachowaniem terminu, decyzja ustalająca wymiar kary biegnącej nie stała się ostateczna, a więc nie jest prawomocna i wymagalna.

Edukacja ekologiczna

W 2012 roku Spółka kontynuowała promocję ekologicznego stylu życia wśród swoich pracowników oraz partnerów biznesowych, prowadząc kampanie edukacyjne na rzecz ekologii zachęcające do czynnego uczestnictwa w ochronie środowiska naturalnego. Zwiększając świadomość ekologiczną wśród pracowników i otoczenia zewnętrznego, JSW S.A. opracowała i udostępniła ulotkę środowiskową, informującą o działaniach podejmowanych przez Spółkę na rzecz ochrony środowiska naturalnego.