7.12. Rezerwy

Grupa tworzy rezerwy w szczególności z następujących tytułów:

Stan rezerw weryfikuje się na każdy dzień kończący okres sprawozdawczy i koryguje się w celu odzwierciedlenia bieżącego, najbardziej właściwego szacunku. Szacunki i założenia przyjęte do ustalenia rezerw zostały ujawnione w dalszej części Noty.

Główne założenia wykorzystywane przy ustalaniu kosztów z tytułu likwidacji zakładu górniczego zawierają założenia odnośnie okresu żywotności kopalni, przewidywanej inflacji, długoterminowych stóp dyskontowych oraz przewidywanych nominalnych kosztów likwidacji poszczególnych zakładów górniczych, które są określane przez służby wewnętrzne. Wszelkie zmiany tych założeń wpływają na wartość księgową rezerwy.

Zasoby węgla są szacunkową ilością węgla, który może zostać zgodnie z prawem i w sposób uzasadniony ekonomicznie wydobyty z obszarów górniczych, w których działa Jednostką dominująca. JSW szacuje wielkość zasobów na podstawie informacji, przygotowanych przez odpowiednio wykwalifikowane osoby, dotyczących danych geologicznych o wielkości, głębokości i kształcie złóż. Interpretacja tych informacji wymaga zastosowania skomplikowanych osądów. Szacunek nadających się do wydobycia zasobów węgla opiera się na czynnikach takich jak ceny węgla, przyszłe wymogi inwestycyjne, koszty produkcji oraz założenia i osądy dotyczące parametrów geologicznych złoża. Zmiany szacunków zasobów węgla mogą wpływać na przewidywany okres żywotności kopalń, a co za tym idzie, pośrednio, także na wartość księgową rzeczowych aktywów trwałych, rezerwy na likwidację zakładów górniczych, aktywa z tytułu podatku odroczonego i koszty amortyzacji.

Kopalnie JSW posiadają łącznie ok. 6,739 mld ton zasobów bilansowych węgla w tym ok. 1,056 mld ton zasobów operatywnych węgla (na podstawie operatów ewidencyjnych zasobów kopalń wg stanu na dzień 31 grudnia 2018 roku).

Wielkość zasobów operatywnych w poszczególnych zakładach górniczych:

Na dzień kończący okres sprawozdawczy JSW dokonała aktualizacji wartości rezerwy stosując stopę dyskonta, taką jak w modelu dla wyceny zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych (Nota 7.11), która jest zbliżona do stopy rentowności obligacji o długim horyzoncie czasowym, a także stosując prognozowaną stopę inflacji oraz zaktualizowaną wartość przewidywanych kosztów likwidacji poszczególnych zakładów górniczych. Aktualizacja wartości rezerwy na likwidację zakładów górniczych na dzień 31 grudnia 2018 roku spowodowała zwiększenie rezerwy o kwotę 87,9 mln zł, która została zgodnie z KIMSF 1 odniesiona na rzeczowe aktywa trwałe (Nota 7.1).

Z uwagi na potrzebę usunięcia szkód górniczych będących skutkiem działalności eksploatacyjnej zakładów górniczych, Jednostka dominująca tworzy rezerwę na szkody górnicze. Wartość prac niezbędnych dla usunięcia szkód górniczych na dzień 31 grudnia 2018 roku wynosi 362,2 mln zł i wynika z oszacowanych kosztów napraw obiektów, budowli i odszkodowań będących następstwem wpływów dokonanej eksploatacji górniczej.

Momentem początkowym ujęcia rezerwy są stwierdzone na powierzchni wpływy eksploatacji górniczej wynikające z realizacji planów ruchu kopalni. Rezerwa ta prezentowana jest w wartości bieżącej nakładów niezbędnych do wypełnienia zobowiązania, oszacowana zgodnie z wiedzą służb technicznych kopalni.

Grupa przewiduje wykorzystanie w 2019 roku rezerwy na szkody górnicze w wysokości 144,7 mln zł. Pozostała kwota rezerwy zostanie wykorzystana w latach 2020 – 2026. Kopalnie JSW dokonują klasyfikacji zadań, na podstawie wiedzy o terminach napraw poszczególnych szkód (indywidualna ocena zadań) lub uzgodnionych terminów wypłat odszkodowań. Systemowa reklasyfikacja zadań ujętych w rezerwie długoterminowej do części krótkoterminowej dokonywana jest w oparciu o przyjęty plan techniczno-ekonomiczny w IV kwartale danego roku tj. w momencie, w którym poszczególne jednostki w Grupie pozyskują wiedzę o terminach (kolejnych kwartałach następnego roku) usunięcia szkód górniczych, na które została utworzona rezerwa.

Na dzień 31 grudnia 2018 roku Jednostka dominująca posiada rezerwę na ochronę środowiska związaną z rekultywacją biologiczną terenów na łączną kwotę 48,6 mln zł. Na podstawie uzyskanych decyzji administracyjnych, aktualnych planów zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązującej ustawie o ochronie gruntów rolnych na JSW ciąży prawny obowiązek rekultywacji składowisk po zaprzestaniu działalności przemysłowej.

Koksownie z Grupy tworzą rezerwę na koszty remediacji terenów zanieczyszczonych zgodnie z aktami prawnymi, regulującymi sprawy zanieczyszczenia gleby, ziemi i wód podziemnych władający powierzchnią ziemi, na której występuje zanieczyszczenie powierzchni ziemi, jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji. W wyniku przeprowadzonych badań zidentyfikowano na terenach koksowni Jadwiga, Przyjaźń i Radlin, oraz na terenach po byłych koksowniach Dębieńsko i Makoszowy istnienie zanieczyszczeń substancjami powodującymi ryzyko. Zgodnie z art. 217d  Prawa Ochrony Środowiska dla instalacji posiadających pozwolenie zintegrowane istnieje możliwość odłożenia wykonania remediacji do czasu zakończenia eksploatacji tej instalacji, jeżeli prowadzący wykaże, że nie stwarza to znacznego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska. Przepis dotyczy instalacji eksploatowanych. Ponieważ na terenach po zamkniętych koksowniach nie eksploatuje się instalacji, JSW KOKS będzie zobligowana do przeprowadzenia remediacji bez możliwości odłożenia procesu w czasie. Obecnie prowadzone są prace nad wykonaniem raportów o stanie zanieczyszczenia gleby, ziemi i wód podziemnych dla tych terenów. W  oszacowaniu wartości rezerw ujęto przede wszystkim koszty prac związanych z budową szczelnych ścianek oraz barier reaktywnych, jak również zastosowanie soil mixing i soil washing. W kalkulacji ujęto również niezbędne prace przygotowawcze, dokumentacyjne i odbiorowe. W oparciu o dane rynkowe sporządzono uśredniony kosztorys dla ww. prac na obszarze 1 hektara oraz oszacowano prognozowane koszty remediacji obszaru instalacji węglopochodnych byłej Koksowni Makoszowy na poziomie 9,0 mln zł oraz instalacji węglopochodnych Koksowni Dębieńsko w wysokości 10,9 mln zł (łącznie wartość rezerwy na 31 grudnia 2018 roku wynosi 19,9 mln zł).

JSW po korzystnym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego i zapadłych wyrokach WSA oraz NSA, oceniając ryzyko dalszego prowadzenia postępowań sądowoadministracyjnych skutkujących możliwością opodatkowania składników rzeczowych aktywów trwałych zlokalizowanych w wyrobiskach górniczych, aktualizuje ujęte w księgach wartości rezerw na potencjalne spory z gminami. Jednostka dominująca począwszy od grudnia 2014 roku rozpoczęła deklarowanie do opodatkowania infrastruktury dołowej, złożyła za lata ubiegłe korekty deklaracji JSW oraz przedłożyła korekty deklaracji w zakresie opodatkowania obudowy górniczej, wykorzystując utworzone na ten cel rezerwy. Na dzień 31 grudnia 2018 roku ujęta w księgach rezerwa na podatek od nieruchomości od elementów składowych wyrobisk górniczych wynosi 1,5 mln zł (na 31 grudnia 2017 roku: 10,6 mln zł).

Dokonana przez koksownie z Grupy ocena ryzyka związanego z klasyfikacją środków trwałych dla celów podatku od nieruchomości w oparciu o zaktualizowaną kalkulację i ocenę ryzyka w tym zakresie, spowodowała zmniejszenie kwoty rezerwy do wysokości 18,6 mln zł na dzień 31 grudnia 2018 roku (na dzień 31 grudnia 2017 roku 19,2 mln zł).

W IV kwartale 2018 roku Zarząd JSW podjął decyzję o rozwiązaniu rezerwy na potencjalne spory sądowe związane z wypłatą deputatu węglowego dla emerytów i rencistów w wysokości 653,5 mln zł.

Wartość rezerwy stanowiła zabezpieczenie JSW przed ewentualnymi roszczeniami osób nieuprawnionych do rekompensaty według ustawy oraz osób uprawnionych, które świadomie nie złożyły wniosków o rekompensatę (Ustawa o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla z dnia 12 października 2017 roku) podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko, iż pozbawienie ich prawa do deputatu (ustalanego według pierwotnych zasad) jest całkowicie bezprawne, a także przyszłych emerytów (obecnych pracowników) z uwagi na brak zapisów w ustawie regulujących ich prawo do deputatu lub rekompensaty. Wielkość rezerwy oszacowana była przy wykorzystaniu metod aktuarialnych przez niezależną firmę aktuarialną.
Decyzja o rozwiązaniu rezerwy w 2018 roku poprzedzona była systematyczną analizą toczących się w powyższym zakresie spraw sądowych oraz zapadłych wyroków, zgodnie z przyjętą do stosowania „Procedurą weryfikacji roszczeń z tytułu prawa do bezpłatnego węgla lub odmowy wypłaty świadczenia rekompensacyjnego” („Procedura”). Analizą objęte były następujące grupy osób zgłaszających roszczenia wobec JSW:

• byli pracownicy, którzy odeszli na emeryturę przed 31 grudnia 2014 roku, nie złożyli wniosku o świadczenie rekompensacyjne i pozywają JSW o wypłatę węgla deputatowego dla emerytów,
• byli pracownicy, którzy odeszli na emeryturę przed 31 grudnia 2014 roku, złożyli wniosek o świadczenie rekompensacyjne i nie otrzymali wypłaty świadczenia rekompensacyjnego,
• byli pracownicy, którzy odeszli na emeryturę po 31 grudnia 2014 roku, złożyli wniosek o świadczenie rekompensacyjne i otrzymali decyzję odmowną,
• byli pracownicy, którzy odeszli na emeryturę po 31 grudnia 2014 roku i złożyli pozwy do sądu o wypłatę węgla deputatowego dla emerytów,
• roszczenia osób trzecich (wdów, sierot), i inne.

Decyzja o rozwiązaniu całej kwoty rezerwy podjęta została w związku z uzyskaniem prawomocnych, pozytywnych dla JSW rozstrzygnięć w ilości przekraczającej założony w Procedurze próg stosunku tych pozytywnych rozstrzygnięć do wszystkich złożonych pozwów w zakresie roszczeń z tytułu prawa do bezpłatnego węgla emerytów i rencistów lub odmowy wypłaty świadczenia rekompensacyjnego, a także po analizie uzasadnień wyroków sądowych. Przekroczenie tego progu wskazuje na ukształtowanie się pozytywnej dla JSW linii orzeczniczej uzasadniającej rozwiązanie rezerwy.
Rozwiązanie rezerwy skutkuje dodatnim wpływem na wynik operacyjny Grupy w kwocie 653,5 mln zł w IV kwartale 2018 roku (wartość rezerwy 31 grudnia 2017 roku: 653,5 mln zł).

Pozostałe rezerwy obejmują głównie:

• rezerwy utworzone na przewidywane straty z tytułu niezrealizowanych umów w wysokości 2,8 mln zł,
• rezerwę na postępowanie sądowe wszczęte z powództwa Sopockiego Towarzystwa Ubezpieczeń Ergo Hestia S.A. przeciwko JSW o zapłatę odszkodowania za szkodę powstałą w mieniu w wyniku pożaru endogenicznego, który zaistniał pod ziemią w  KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka. Łączna kwota rezerwy wynosi 8,4 mln zł,
• rezerwę na zobowiązania z tytułu odszkodowań za bezumowne korzystanie z nieruchomości (grunty w byłej strefie ochronnej), na które jedna ze spółek oddziaływuje swoimi instalacjami. Okres odszkodowania zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego wynosi 10 lat. W związku z powyższym spółka ta ujmuje rezerwę na zobowiązania z tytułu odszkodowań. W roku 2018 dokonano ponownej analizy sytuacji prawnej omawianego terenu. Z uwagi na fakt, iż mowa głównie o terenie zalesionym, nie zamieszkałym i nie wykorzystywanym do produkcji rolnej szacuje się, iż prawdopodobieństwo z wystąpieniem roszczeń jest niewielkie. Na dzień 31 grudnia 2018 roku wartość rezerwy wynosi 1,8 mln zł (na dzień  31 grudnia 2017 roku wynosiła 15,3 mln zł).
• rezerwę na kary z tytułu niedotrzymania umowy.