7.3. Utrata wartości niefinansowych aktywów trwałych

Rzeczowe aktywa trwałe stanowią najbardziej istotną pozycję aktywów Grupy. Zidentyfikowano kilka głównych czynników, które w istotny sposób mogły przyczynić się do zmiany wartości posiadanych aktywów:

• Ograniczenie dostępu do usług górniczo-wiertnicznych charakteryzujące się gwałtownym wzrostem cen – w okresie kryzysu na rynku węglowym wszystkie firmy w celu zachowania płynności finansowej ograniczyły nakłady inwestycyjne w zakresie robót górniczo-wiertniczych do niezbędnego minimum. Spowodowało to, że wiele firm specjalizujących się w usługach górniczo-wiertniczych zostało zlikwidowanych, a pozostałe drastycznie ograniczyły zatrudnienie. Poprawa cen węgla spowodowała, że dla utrzymania mocy produkcyjnych spółki węglowe wznowiły projekty inwestycyjne dotyczące udostępniania nowych pokładów, jednak rynek usług górniczych nie był przygotowany na taki wzrost zapotrzebowania ze strony sektora. Niedobór mocy produkcyjnych firm usługowych przy zwiększonym popycie na usługi wiertniczo-górnicze w szybkim stopniu przełożył się na skokowy wzrost cen, co miało odzwierciedlenie w postępowaniach przetargowych przeprowadzonych w roku 2017. W roku  2018 obserwowaliśmy znaczną przewagę podaży robót górniczych, w tym inwestycyjnych, nad możliwościami firm zewnętrznych. Prawie każdy istotny przetarg przekraczał zaplanowaną wartość. Firmy pozostałe na rynku zaczęły wykorzystywać sytuację dyktując bardzo wysokie ceny co spowodowało skokowy wzrost nakładów w zakresie usług wiertniczo-górniczych i inwestycji. Niektóre działania Jednostki dominującej, takie jak skrócenie okresu płatności dla firm zewnętrznych wyłonionych w drodze przetargu czy też zwiększenie konkurencji poprzez branie udziału w konsorcjach JZR Sp. z o.o. , wzrost ilości metrów wykonywanych siłami własnymi kopalń powinno się przyczynić do wzrostu konkurencyjności i ograniczenia wzrostu cen w przyszłości. Rynek firm zewnętrznych cechuje się dość dużą bezwładnością więc aktualnie jeszcze nie obserwujemy obniżek cen za wykonywane usługi , możemy jedynie mówić o zatrzymaniu tak gwałtownych wzrostów. Przeanalizowano średni koszt drążenia 1 metra wyrobisk zleconych w ramach UWG. Z analizy tej wynika, iż nastąpił znaczący wzrost ceny jednostkowej w porównaniu do roku 2017 (wykonano mniejszy zakres rzeczowy po wyższej cenie jednostkowej).
• Obserwowany w roku 2018 dalszy wzrost cen wyrobów stalowych wykorzystywanych w górnictwie głębinowym przełoży się na zwiększone koszty prowadzonej działalności i wydatki inwestycyjne. Poziom wzrostu rok do roku ok. 8% na grupie 370 wyrobów stalowych.
• Konieczność zwiększenia nakładów inwestycyjnych w celu utrzymania zdolności produkcyjnych w długim okresie czasu – realizowany w okresie niskich cen węgla Program Restrukturyzacji nastawiony był na utrzymanie płynności finansowej pozwalającej zrealizować zobowiązania wynikające z emisji obligacji. Utrzymanie płynności planowano osiągnąć poprzez wstrzymanie wszystkich inwestycji kluczowych. Efektem ubocznym programu oszczędnościowego było ograniczenie mocy produkcyjnych JSW w długim okresie czasu, co przekładało się na spadek wydobycia po roku 2022 o ok. 1,5 mln ton. W celu utrzymania zdolności produkcyjnych konieczne jest wznowienie oraz przyśpieszenie w latach 2018 – 2022 inwestycji kluczowych w zakresie udostępnienia nowych pokładów z uwzględnieniem wzrostu cen usług opisanych powyżej. Analizując wzrosty nakładów inwestycyjnych w roku 2018 w stosunku do roku 2017 wystąpił znaczący wzrost, który urealnił zasadność dokonania odpisu w roku 2017. Był on spowodowany większym zakresem rzeczowym (odbudowa infrastruktury, IT, bhp, ochrony środowiska oraz odbudowy parku maszynowego po okresie kryzysu na rynku węgla i stali, wznowienie realizacji większości inwestycji strategicznych), ale również wyższymi cenami zarówno maszyn i urządzeń oraz wyrobisk kapitalnych. (wyższe ceny, wyższe marże firm zewnętrznych). Przesłanka nie ustąpiła a nawet w zakresie niektórych CGU spowodowała konieczność dokonania dodatkowych odpisów.
• Konieczność zwiększenia zatrudnienia w stosunku do wcześniej zakładanych ilości w związku z zaobserwowaniem zmniejszającego się potencjału wydobywczego poszczególnych kopalń. Ograniczenie kosztów zatrudnienia poprzez redukcję etatów pociąga za sobą zmniejszenie wielkości produkcji w długim okresie czasu, dlatego też w Strategii na lata 2018-2030 w odniesieniu do wcześniejszych planów uwzględniono potrzebę wzrostu zatrudnienia (z uwzględnieniem przesunięć pracowników w ramach Grupy Kapitałowej) dla KWK Budryk o ok. 430 osób do roku 2021 i dla KWK Knurów-Szczygłowice o ok. 570 osób do roku 2021. W Modelu finansowym na potrzeby przeprowadzenia testu na utratę wartości aktywów założono wyższe zatrudnienie w stosunku do zatrudnienia założonego w strategii z grudnia 2017 w związku z:
  – odbudową bazy zatrudnieniowej po okresie kryzysu w stopniu zapewniającym prawidłowe funkcjonowanie Zakładu Górniczego,
  – wyższym zakresem robót drążeniowych planowanym do realizacji, w tym znacznie wyższym zakresem planowanym do wykonania siłami własnymi,
  – zmniejszeniem zakresu usług zlecanych na zewnątrz.
• Wygaśnięcie porozumienia płacowego z dnia 23 lutego 2015 roku oraz wcześniejsze odstąpienie od niektórych zapisów wynikających z porozumienia, co skutkowało zwiększeniem kosztów wynagrodzeń w roku 2017 i 2018 oraz podpisanie porozumienia płacowego z dnia 11 czerwca 2018 roku który spowoduje wzrost kosztów wynagrodzeń w latach następnych.

Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzono konieczność przeprowadzenia testu na utratę wartości dla następujących CGU:

• KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Borynia,
• KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka,
• KWK Budryk,
• KWK Pniówek,
• KWK Knurów-Szczygłowice.

Testy na utratę wartości zostały przeprowadzone w odniesieniu do ośrodków wypracowujących środki pieniężne poprzez ustalenie ich wartości odzyskiwalnej. Określenie wartości godziwej dla bardzo dużych grup aktywów, dla których nie ma aktywnego rynku i mało jest porównywalnych transakcji, jest obarczone ryzykiem błędu szacunku. W przypadku całych kopalń, dla których należy określić wartość na lokalnym rynku, nie istnieją obserwowalne wartości godziwe. W związku z powyższym wartość odzyskiwalna analizowanych aktywów została ustalona w oparciu o oszacowanie ich wartości użytkowej metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych netto na podstawie projekcji finansowych przygotowanych na lata 2019 – 2023 na potrzeby przeprowadzenia testu na utratę wartości aktywów.

Zakładany okres ekonomicznej użyteczności dla tych kopalń wykracza poza rok 2023, zatem określono wartość rezydualną na pozostały czas eksploatacji. Przyjęcie pięcioletnich projekcji finansowych jest zasadne ze względu na fakt, iż brak jest, w obecnej sytuacji gospodarczej, wiarygodnych danych na kolejne okresy sprawozdawcze z powodu występowania dużej zmienności różnego rodzaju czynników takich jak: ceny, stopy inflacji, kursy walutowe, stopy procentowe.

Poniżej przedstawiono założenia przy jakich dokonano wyliczenia dla testu z tytułu utraty wartości na 31 grudnia 2018 roku:

• wyodrębniono następujące CGU będące przedmiotem testu:
  – Zakład Górniczy KWK Budryk,
  – Zakład Górniczy KWK Knurów-Szczygłowice: Ruch Knurów, Ruch Szczygłowice – z uwagi na powiązanie technologiczne i ekonomiczne pomiędzy tymi ruchami,
  – Zakład Górniczy KWK Pniówek,
  – Zakład Górniczy KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka,
  – Zakład Górniczy KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Borynia,
• żywotności dla poszczególnych zakładów JSW:
  – Zakład Górniczy KWK Budryk – do 31.12.2077 roku,
  – Zakład Górniczy KWK Knurów-Szczygłowice – do 31.12.2078 roku,
  – Zakład Górniczy KWK Pniówek – do 31.12.2051 roku,
  – Zakład Górniczy KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka – do 31.12.2051 roku,
  – Zakład Górniczy KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Borynia – do 31.12.2042 roku,
• prognozy cen węgla na lata 2019 – 2023 w oparciu o raport CRU,
• w zakresie działalności inwestycyjnej w latach 2019 – 2023 uwzględniono przedsięwzięcia, których realizacja przewidywana jest z udziałem finansowania zewnętrznego,
• analizę utraty wartości ustalono w oparciu o najnowsze dane ekonomiczne opracowane w wartościach realnych i przy zastosowaniu średniego ważonego kosztu kapitału po opodatkowaniu (stopa dyskonta) w okresie projekcji na poziomie 8,09% (przed opodatkowaniem 9,99%),
• finansowania wydatków na likwidację zakładów z funduszu likwidacji zakładów górniczych (FLZG),
• uwzględnienia istniejących rezerw na świadczenia pracownicze oraz innych rezerw przypisanych do danej kopalni celem ustalenia wartości testowanego majątku,
• uwzględniono dokonane do dnia 31 grudnia 2017 roku odpisy aktualizujące wartość rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych dla KWK Budryk w wysokości 1 266,8 mln zł oraz dla KWK Knurów-Szczygłowice w wysokości 1 584,8 mln zł.
• uwzględniono dokonane w roku 2017 i 2018 analizy naukowo-badawcze AGH w Krakowie w zakresie jakości próbek węgla pozyskanych z robót udostępniających nowe złoża na KWK Budryk ujęte w raporcie pt. „Opracowanie modelu efektywnej struktury produkcji, w tym udziału węgla koksowego JSW S.A. KWK Budryk w latach 2021 – 2030”,
• uwzględniono w „Modelu finansowym na lata 2019 – 2023 sporządzonym na potrzeby przeprowadzenia testu na utratę wartości aktywów” decyzję Zarządu o wyłączeniu z eksploatacji w długim terminie partii H na KWK Zofiówka, które było następstwem zdarzenia jednorazowego (wstrząsu wysokoenergetycznego). Decyzja Zarządu była poprzedzona opinią Wyższego Urzędu Górniczego w zakresie możliwości wznowienia eksploatacji oraz ryzyka jej prowadzenia w rejonie wystąpienia wstrząsu.
• uwzględniono powstanie nowego zakładu „KWK Bzie-Debina w budowie” jako inwestycji rozwojowej nie wchodzącej w skład CGU Ruch Zofiówka, który pełne zdolności produkcyjne osiągnie po okresie projekcji tj. po roku 2023 i dla którego nie przeprowadzono testu na utratę wartości aktywów.

W wyniku dokonanych obliczeń na dzień 31 grudnia 2018 roku ustalono wartość odzyskiwalną będącą wartością użytkową ośrodków wypracowujących środki pieniężne dla poszczególnych Zakładów na poziomie:

Przeprowadzone testy wskazały na zasadność ujęcia na dzień 31 grudnia 2018 roku odpisu aktualizującego wartość rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych KWK Knurów-Szczygłowice w wysokości 303,1 mln zł oraz KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie Ruch Zofiówka w wysokości 910,9 mln zł.

Uwzględniając wykonane w roku 2017 i 2018 analizy naukowo-badawcze AGH w Krakowie w zakresie jakości próbek węgla pozyskanych z robót udostępniających nowe złoża na KWK Budryk ujęte w raporcie pt. „Opracowanie modelu efektywnej struktury produkcji, w tym udziału węgla koksowego JSW S.A. KWK Budryk w latach 2021 – 2030” dokonano odwrócenia odpisu aktualizującego wartość rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych KWK Budryk w wysokości 719,1 mln zł.

Dokonany, w wyniku przeprowadzonych w 2018 roku testów na utratę wartości, łączny odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości aktywów trwałych zakładów JSW, ujęty w 2018 roku wynosi 1 214,0 mln zł (z czego kwota 1 213,1 mln zł dotyczy rzeczowych aktywów trwałych, a kwota 0,9 mln zł – wartości niematerialnych). Odpis ten dotyczy segmentu Węgiel i został ujęty w pozostałych kosztach w  skonsolidowanym sprawozdaniu z wyniku finansowego i innych całkowitych dochodów.

Odwrócony, w wyniku przeprowadzonych w 2018 roku testów na utratę wartości odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości aktywów trwałych KWK Budryk w wysokości 719,1 mln zł (z czego kwota 719,0 mln zł dotyczy rzeczowych aktywów trwałych, a kwota 0,1 mln zł – wartości niematerialnych) został ujęty w pozostałych przychodach w  skonsolidowanym sprawozdaniu z wyniku finansowego i innych całkowitych dochodów w segmencie Węgiel.

 

Wyniki analizy wrażliwości dla poszczególnych jednostek generujących środki pieniężne wykazały, że najistotniejszy wpływ na wartość użytkową testowanych aktywów mają przede wszystkim zmiany w zakresie cen węgla, zmiany średniego ważonego kosztu kapitału oraz zmiany wielkości produkcji.
Poniżej zaprezentowano szacowane zmiany odpisu aktualizującego wartość aktywów trwałych na dzień 31 grudnia 2018 roku w efekcie najistotniejszych zmian dla jednostek generujących dodatnie przepływy pieniężne w okresie prognozy:

KWK Budryk

KWK Knurów-Szczygłowice