Trybunał Konstytucyjny rozstrzygał pytanie prawne, jakie w czerwcu 2009 r. zadał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w zakresie konstytucyjności przepisów definiujących pojęcie budowli na potrzeby opodatkowania podatkiem od nieruchomości.
Trybunał Konstytucyjny wydał tzw. orzeczenie interpretacyjne. Z sentencji wyroku wynika, że przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych definiujące pojęcie budowli są zgodne z Konstytucją, jednak wyłącznie pod warunkiem, że nie odnoszą się do podziemnych wyrobisk górniczych a mogą odnosić się do obiektów i urządzeń zlokalizowanych w tych wyrobiskach.
W przekonaniu Trybunału, niejasnych regulacji podatkowych nie wolno interpretować na niekorzyść podatników, a ich analogiczne czy rozszerzające stosowanie jest niedopuszczalne w każdym przypadku, gdy ma na celu zwiększenie obowiązków podatkowych.
Jednocześnie zdaniem Trybunału, zastosowanie podstawowych reguł wykładni prowadzi do wniosku, że opodatkowanie podatkiem od nieruchomości podziemnych wyrobisk górniczych jest wykluczone, skoro nie są one obiektami budowlanymi (urządzeniami budowlanymi) w rozumieniu ustawy - Prawo budowlane, lecz przestrzenią w nieruchomości gruntowej lub w górotworze powstałą w wyniku prac górniczych, co bezspornie wynika z ustawy - Prawo geologiczne i górnicze.
- Dzisiejsze rozstrzygniecie Trybunału Konstytucyjnego to dla Jastrzębskiej Spółki Węglowej i całego polskiego górnictwa bardzo pozytywny sygnał. Zdajemy sobie sprawę, że jeszcze długa droga przed nami, natomiast wierzymy, że to początek korzystnych zmian na rzecz górnictwa. Sądy administracyjne i organy podatkowe powinny od tej pory kierować się orzeczeniem Trybunału. Czekamy zatem na pozytywne i sprawne zakończenie toczących się postępowań w naszych indywidualnych sprawach. Pozwoli to na rozwiązanie ok. 274 mln utworzonych na ten cel rezerw a także odzyskanie około 161 mln zapłaconego już podatku – powiedział Jarosław Zagórowski, Prezes JSW.
- Poniżej treść komunikatu prasowego Trybunału Konstytucyjnego
Komunikat prasowy po rozprawie dotyczącej podatku od nieruchomości służących do wydobywania kopalin.
Kwestionowany przepis ustawy podatkowej, rozumiany jako nieodnoszący się do podziemnych wyrobisk górniczych oraz jako mogący odnosić się do usytuowanej w nich infrastruktury górniczej, jest zgodny z konstytucją.
13 września 2011 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach dotyczące podatku od nieruchomości służących do wydobywania kopalin.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 2 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, rozumiany w taki sposób, że nie odnosi się do podziemnych wyrobisk górniczych oraz może odnosić się do obiektów i urządzeń zlokalizowanych w tych wyrobiskach, jest zgodny z zasadą ustawowej określoności regulacji podatkowych i zasadą poprawnej legislacji wywodzonymi z art. 217 w związku z art. 84 i art. 2 konstytucji.
Trybunał uznał, że kwestionowany przepis ustawy podatkowej, rozumiany jako nieodnoszący się do podziemnych wyrobisk górniczych oraz jako mogący odnosić się do usytuowanej w nich infrastruktury górniczej, jest zgodny z powołanymi przez pytający sąd wzorcami konstytucyjnymi.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, uzasadniając swoje zastrzeżenia, stwierdził, że kwestionowany przepis ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jest niejednoznaczny, gdyż definiując na potrzeby wskazanej ustawy pojęcie budowli odwołuje się ogólnie do przepisów prawa budowlanego. W konsekwencji nie wiadomo, czy omawiane odesłanie dotyczy ustawy z dnia z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane czy też wszelkich regulacji prawnych normujących zagadnienia budowlane, zawartych w różnych aktach normatywnych, w tym w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze. Poza tym pytający sąd rozważył możliwe konsekwencje, jakie dla opodatkowania podatkiem od nieruchomości podziemnych wyrobisk górniczych i zlokalizowanych w nich obiektów i urządzeń niesie treść art. 2 ust. 1 ustawy - Prawo budowlane, zgodnie z którym przepisów tej ustawy nie stosuje się do wyrobisk górniczych, oraz treść art. 58 ustawy - Prawo geologiczne i górnicze, zgodnie z którym obiektami budowlanymi zakładu górniczego są obiekty w rozumieniu prawa budowlanego zlokalizowane w całości na powierzchni ziemi, służące do bezpośredniego wydobywania kopaliny ze złoża, uznając, że uregulowania te są źródłem dodatkowych niejasności.
Rozpoznając sprawę Trybunał Konstytucyjny miał świadomość złożoności problemów interpretacyjnych powstających na styku trzech aktów normatywnych: ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy - Prawo budowlane oraz ustawy - Prawo geologiczne i górnicze. Aby ustalić, czy zakwestionowana regulacja spełnia wymogi konstytucji, przeprowadził szczegółową analizę wskazanych przez pytający sąd przepisów prawnych, uwzględniając kontekst normatywny, w jakim one funkcjonują. Podstawowe zastrzeżenie sformułowane przez Trybunał wiązało się z tym, że ustawodawca nie wziął pod uwagę okoliczności, iż odwołując się w uregulowaniach prawa podatkowego, w odniesieniu do których obowiązuje wyższy standard jednoznaczności i określoności, do uregulowań prawa budowlanego, w przypadku których rozważany standard jest niższy, należy zweryfikować, czy przepisy prawne, do których się odsyła, spełniają wymagania legislacyjne właściwe nie tylko dla materii normowanej przez nie bezpośrednio, lecz także dla materii normowanej przez nie na skutek odesłania. Zaniechanie omawianej weryfikacji uniemożliwiło ustawodawcy ustrzeżenie się przed licznymi mankamentami, w tym: błędnie skonstruowanymi definicjami legalnymi, nieprecyzyjną aparaturą pojęciową oraz dwuznacznością sformułowań ustawowych.
Orzekając o zgodności zakwestionowanego uregulowania z ustawą zasadniczą, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przypadek naruszenia zasady poprawnej legislacji, wzmocnionej - ewentualnie - przez zasadę ustawowej określoności regulacji w pewnych dziedzinach, występuje jedynie wówczas, gdy wątpliwości interpretacyjne mają charakter kwalifikowany, a mianowicie, jeżeli rozstrzygnięcie tych wątpliwości nie jest możliwe w oparciu o reguły egzegezy tekstu prawnego przyjęte w kulturze prawnej bądź jeżeli zastosowanie wskazanych reguł nie pozwala na ich usunięcie bez konieczności podejmowania decyzji w istocie arbitralnych. Przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych mogą przy tym, w przekonaniu Trybunału, zostać zinterpretowane w taki sposób, by uznać je za spełniające wymogi ustawy zasadniczej, co oznacza jednak konieczność posłużenia się mającymi konstytucyjne uzasadnienie regułami wykładni, zgodnie z którymi niejasnych regulacji podatkowych nie wolno interpretować na niekorzyść podatników, a ich analogiczne czy rozszerzające stosowanie jest niedopuszczalne w każdym przypadku, gdy ma na celu zwiększenie obowiązków podatkowych.
Zastosowanie powołanych reguł wykładni prowadzi do wniosku, że opodatkowanie podatkiem od nieruchomości podziemnych wyrobisk górniczych jest wykluczone, skoro nie są one obiektami budowlanymi (urządzeniami budowlanymi) w rozumieniu ustawy - Prawo budowlane, lecz przestrzenią w nieruchomości gruntowej lub w górotworze powstałą w wyniku prac górniczych, co bezspornie wynika z ustawy - Prawo geologiczne i górnicze. Jednocześnie nie istnieją przekonujące argumenty przemawiające generalnie przeciwko możliwości uznania za przedmiot opodatkowania rozważanym podatkiem obiektów i urządzeń zlokalizowanych w podziemnych wyrobiskach górniczych, jeżeli dają się one zakwalifikować jako:
1. budowle wymienione expressis verbis w art. 3 pkt 3 ustawy - Prawo budowlane, w innych przepisach tej ustawy lub w załączniku do niej, będące wraz z instalacjami i urządzeniami obiektem budowlanym, o którym mowa w art. 3 pkt 1 lit. b ustawy - Prawo budowlane,
2. urządzenia budowlane scharakteryzowane w art. 3 pkt 9 ustawy - Prawo budowlane lub w innych przepisach tej ustawy albo w załączniku do niej, co - jeżeli omawiane urządzenia nie zostały wskazane expressis verbis - wymaga wykazania, że zapewniają one możliwość użytkowania obiektu budowlanego zgodnie z jego przeznaczeniem.