Relacja z wycieczki po Zakładzie Przeróbki Mechanicznej Węgla w Kopalni Budryk
23 marca 2024 roku, w ramach obchodów 30-lecia wydobycia węgla kamiennego Kopalni Budryk, odbyła się niezwykle interesująca wycieczka po Zakładzie Przeróbki Mechanicznej Węgla (ZPMW). Liczba uczestników przekroczyła oczekiwania, gdyż blisko 250 osób z różnych grup społecznych wzięło udział w tym wyjątkowym wydarzeniu. Wśród uczestników znaleźli się nie tylko pracownicy kopalni i ich rodziny, ale także mieszkańcy Ornontowic oraz pasjonaci górnictwa.
Na wycieczkę przyjechali również goście z Uniwersytetu Śląskiego, którzy mieli okazję poznać proces przeróbki węgla kamiennego. Ich udział dodatkowo wzbogacił atmosferę wydarzenia i dostarczył ciekawych perspektyw do dyskusji na temat stosowanej technologii oraz wpływu procesu na środowisko. Obecność przedstawicieli Uniwersytetu Śląskiego była wyrazem zainteresowania naukowego oraz wsparcia dla inicjatyw związanych z lokalną historią i przemysłem.
Wycieczka rozpoczęła się w budynku dyrekcji, gdzie odbyło się szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Uczestnicy zostali zapoznani z zasadami poruszania się po zakładzie oraz regulaminami obowiązującymi na terenie kopalni. Po wyposażeniu w odpowiednią odzież i sprzęt, grupa udała się na zwiedzanie pod przewodnictwem pracowników Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego.
Pierwszym punktem programu było odwiedzenie Stacji Przygotowania przy Szybie I, gdzie przedstawiciele służb odpowiedzialnych za procesy mechanicznej przeróbki węgla zaprezentowali pierwsze ogniwo w łańcuchu procesów przetwarzania wydobytego urobku na drodze do uzyskania pożądanego produktu końcowego. Proces wydobycia surowca z dołu kopalni na powierzchnię odbywa się za pomocą szybu wydobywczego wyposażonego w naczynia skipowe o imponującej pojemności 30 ton. Za ich pośrednictwem surowiec trafia do stacji przygotowania węgla surowego usytuowanej w obiekcie bezpośrednio przylegającym do obiektu nadszybia przy Szybie I. Mają tu miejsce wstępne procesy przeróbcze, których zadaniem jest wyodrębnienie ciał obcych i wszelkich innych zanieczyszczeń niewęglowych z wydobytego urobku. Obiekt ten powszechnie zwany jest sortownią, gdyż wydobyty surowiec zostaje tu również wstępnie posortowany na frakcje o różnym uziarnieniu. Odbywa się to przy wykorzystaniu przesiewaczy wibracyjnych. Wydzielony materiał o dużym uziarnieniu jest następnie poddawany wstępnemu rozkruszeniu w kruszarkach bębnowych Bradford. Te potężnych rozmiarów urządzenia służące do rozkruszania zrostów skalno-węglowych, zrobiły duże wrażenie na wielu uczestnikach wycieczki. Wstępnie obrobiony w Stacji Przygotowania materiał węglowy ciągiem przenośników taśmowych trafia do dwóch potężnych, cylindrycznych, wykonanych z żelbetonu zbiorników o pojemności 2 x 7000 ton. Surowiec, który opuszcza Stację Przygotowania i trafia do tych zbiorników jest nazywany węglem surowym.
Następnie węgiel surowy jest transportowany kolejnymi przenośnikami taśmowymi do Obiektu Kompleksowego Zakładu Przeróbki Mechanicznej Węgla, gdzie poddawany jest dalszym, kluczowym procesom wzbogacania. Procesy przeróbcze węgla prowadzone są w środowisku wodnym z wykorzystaniem tzw. „obiegu zamkniętego”, gdzie woda stanowiąca medium robocze służące do rozdziału węgla od skały płonnej, jest odzyskiwana, oczyszczana i klarowana – tak by można ją ponownie wykorzystać do dalszego wzbogacania węgla. Wykorzystanie „obiegu zamkniętego” w procesach przeróbczych stanowi ogromny postęp pro-ekologiczny w stosunku do wcześniej praktykowanych w górnictwie „systemów otwartych”, które wykorzystywały (w przeszłości) czystą wodę z rzek znajdujących się w sąsiedztwie zakładów górniczych.
W zakładzie przeróbczym z węgla surowego wytwarzane są dwa produkty handlowe, którymi są aktualnie miały węglowe przeznaczone do celów koksowniczych i energetycznych. Kopalnia Budryk podążając za oczekiwaniami rynkowymi i działając zgodnie z długoterminowymi założeniami i planami Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA, przeobraża aktualnie swoją produkcję zmierzając w kierunku maksymalizacji uzysku węgla do celów koksowniczych. W tym celu niezbędne było przeprowadzenie modernizacji zakładu, który po ponad ćwierć wiecznej eksploatacji wymagał już wielu zmian i unowocześnień. Modernizacja, o której mowa jest przeprowadzana dwuetapowo. W pierwszym etapie zwiększono możliwości wydobywcze kopalni poprzez uzbrojenie drugiego przedziału Szybu I wraz z zabudową drugiej maszyny wyciągowej, a co za tym idzie – również drugiego ciągu wstępnego przygotowania urobku w Stacji Przygotowania. Powstał też drugi ciąg przenośników odstawy węgla surowego do zbiorników. W Obiekcie Kompleksowym ZPMW unowocześniono część parku maszynowego, a przy okazji wydajność produkcyjna zakładu zwiększyła się o 50 proc. Stare wysłużone osadzarki zostały zastąpione ich nowocześniejszymi odpowiednikami. Osadzarki średnioziarnowe to urządzenia, w których odbywa się pierwszy etap wzbogacania węgla surowego w Obiekcie Kompleksowym ZPMW. Drugi etap stanowi wtórne wzbogacanie w osadzarkach miałowych tzw. produktu przejściowego (przerostów) uzyskanych z osadzarek średnioziarnowych. Na samym końcu do wzbogacenia pozostają najmniejsze drobiny węgla surowego, których udział w nadawie do ZPMW może wynosić nawet kilkadziesiąt procent. Dla końcowego efektu produkcji węgla bardzo ważne jest, aby te drobiny zostały skutecznie oddzielone od drobin skalnych o tym samym wymiarze. Dlatego też w drugim – realizowanym aktualnie etapie modernizacji rozbudowywany i unowocześniany jest węzeł flotacji, w którym odbywa się wzbogacanie i wyodrębnianie z mieszaniny wodno-mułowej najdrobniejszych ziaren węglowych (o wymiarze poniżej 1 mm). Oczekiwanym wynikiem tego drugiego etapu modernizacji jest maksymalizacja uzysku węgla koksowego w produkcji kopalni Budryk. Celem ostatecznym jest osiągniecie produkcji węgla koksowego na poziomie około 95 proc. udziału w całkowitej produkcji netto kopalni.
Węgiel koksowy jest kluczowym surowcem dla przyszłości polskiej gospodarki. Wytwarzanie go musi jednak iść w parze z troską o otaczające nas środowisko naturalne, co widać w podejmowanych przy okazji prowadzonej modernizacji działaniach mających na celu minimalizację wpływu na otoczenie.
Po opuszczeniu Obiektu Kompleksowego ZPMW uczestnicy wycieczki udali się w rejon zbiorników węgla handlowego – do miejsca, gdzie w strefie tzw. „szybkiego załadunku” odbywa się codziennie napełnianie wagonów wyprodukowanymi w kopalni Budryk miałami węglowymi, które następnie ruszają stąd do odbiorców na terenie Polski i innych krajów europejskich.
Na zakończenie wycieczki uczestników zaproszono do zrobienia pamiątkowego zdjęcia na terenie kopalni. To był niezwykle ciekawy, pełen wrażeń i pouczający dzień, który pozwolił bliżej poznać proces wydobycia i przeróbki węgla, a także zrozumieć znaczenie dla naszej gospodarki i środowiska naturalnego surowca, który nie bez powodu od dawien dawna nazywano czarnym złotem.
Zdjęcia: Marcel Kleczka